"Yapay zeka sohbet modelleri özellikle ChatGPT birçok kullanıcı sorusunda kesin yanıt verme eğiliminde."
Bilim ve teknoloji dünyasında sıklıkla dile getirilen bir soru, “ChatGPT neden ‘Bilmiyorum’ demiyor?” şeklinde. Bu sorunun ardında yatan birkaç önemli neden var:
1. Tahmin üzerine kurulu çalışma prensibi ChatGPT ve benzeri büyük dil modelleri (LLM’ler), büyük boyutlu metin veri setlerinden öğrenirken “bir sonraki kelime ne olabilir?” sorusunu cevaplayacak şekilde eğitiliyor. Bu süreçte, net bir bilgiye sahip olmadığı durumlarda bile “mantıklı görünen” bir yanıt üretmeye yönlendiriliyor.
Bu da aslında modelin “bilmediğini” açıkça belirtmekten ziyade, bir şeyler söylemesini tercih etmesine yol açıyor.
2. Değerlendirme & teşvik mekanizmaları Araştırmacılar, “yanıt doğruysa puan alıyor; bilmiyorum demek ise genellikle puan getirmiyor” gibi bir değerlendirme sisteminin modellerin eğitilme biçimini etkilediğini vurguluyor. Yani model, “bilmiyorum” demektense bir tahminde bulunup doğru çıkma şansını artırmayı öğreniyor.
Bir çalışmada şu benzetmeye yer verildi: “Boş bırakırsan puan alamazsın, o yüzden öğrenciler soruyu bilmeseler bile tahmin yapar.”
3. Bilgi eksikliği ve belirsizlikle başa çıkma Bir soruda net kaynak ya da doğru bilgi yoksa bile, model hala “otomatik bir yanıt üret” eğiliminde. Bu durum “halüsinasyon” olarak adlandırılan yanlış, uydurma yanıtların ortaya çıkmasına neden oluyor.
Uzmanlara göre, modelin “belirsizliği” kabul edecek şekilde yapılandırılmaması halüsinasyon sorununu besleyen bir etken.
4. “Bilmiyorum” demek bir yanıt biçimi olarak gözardı edilmiş Modelin eğitim sürecinde “bilmiyorum” gibi ifadelerle çok karşılaşmaması, ya da bu ifadelerin bir ödül-ceza mekanizmasında daha az ödüllendirilmesi, bu yanıt biçiminin tercih edilmemesine neden olmuş olabilir.
Buna göre model, “bilmediğini belirtmek” yerine “bir şeyler söylemek” yönünde strateji geliştiriyor.
Değerlendirme
Bu durumu tek tek kullanıcı hatası ya da yazılımın kusuru olarak görmek yerine, modelin çalışma mantığının bir sonucu olarak değerlendirmek daha yerinde.
“ChatGPT kesin bilgi veriyor” algısı kullanıcılar açısından tehlikeli olabilir; çünkü model bilinmezlik karşısında bile kesin-gibi ifadeler kullanabiliyor.
Kullanıcı olarak, “kaynağı nedir?”, “hangi varsayımlara dayanıyor?” gibi sorularla modeli sorgulamak, yanıtı alırken dikkatli olmak önemli.
Model geliştiriciler, ilerleyen sürümlerde belirsizlik durumlarında “bilmiyorum” demeyi teşvik eden mekanizmalar geliştirmeye çalışıyor.
Kaynak: Digital Report
#samedya #YapayZeka #ChatGPT #LLM #Halüsinasyon #Bilmiyorum #Teknoloji #ModelEğitimi #BilgiDoğruluğu
